Hoe draag je bij aan mentale veerkracht?

De lijn tussen ‘gewone levenspijn’ en klachten waarvoor een diagnose zou kunnen worden gesteld, is flinterdun. Door meer in te zetten op preventie voorkom je zoveel mogelijk dat mensen overstappen van de ene naar de andere kant van de lijn. En dat de zorguitgaven over twintig jaar onbetaalbaar zijn. Mentale Kracht 040 – van GGzE - is een voorbeeld van een preventieproject waarmee wordt bijgedragen aan mentale veerkracht.

“De urgentie was er al voor de komst van COVID-19, maar we realiseren ons nu nog meer dat de huidige inrichting van de zorg niet houdbaar is. Willen we de zorg toegankelijk en betaalbaar houden, moeten we nu vol gas geven op preventie,” aldus Machteld Ploeg – voormalig lid van de raad van bestuur van GGzE (GGZ Eindhoven).

Mentale Kracht 040

Steeds meer mensen kampen met levenspijn als eenzaamheid, zorgen en stress. Met het oog op de toenemende druk in de zorg, heeft GGzE het preventieproject Mentale Kracht 040 online gebracht.
Mentale Kracht 040 is een digitale landingsplaats; een soort Bol.com maar dan met gratis producten om je mentale veerkracht mee te versterken. Enerzijds voor mensen die zelfstandig lichte mentale klachten willen aanpakken, anderzijds met als doel een sociale steun in de rug te zijn. Machteld: “We wijzen bezoekers op initiatieven voor zelfhulp en proberen mensen met vergelijkbare vragen met elkaar in contact te brengen. Daarbij stimuleren we hen om binnen of buiten hun eigen netwerk, oplossingen te vinden zonder dat er direct sprake is van formele zorg.” In de trainingen worden actuele thema’s als piekeren, opvoeden en mindfulness op laagdrempelige wijze behandeld en komen oplossingsmogelijkheden en behandelelementen – om mensen mentaal sterker te maken – aan bod. In cocreatie met onder andere de GGD en het Rode Kruis worden wekelijks nieuwe blogs en vlogs geüpload waarin mentale thema’s worden besproken.

Zelf klachten voorkomen

Veel psychische en mentale klachten ontstaan door stress of angst, weet Machteld Ploeg te vertellen. Ze worden mede veroorzaakt door levensonzekerheden als eenzaamheid, werkloosheid, chronische ziekten of verbroken relaties. Mentale Kracht 040 is een voorbeeld van digitale zelfzorg waarbij mensen zoveel mogelijk leren deze klachten zelf te verhelpen. Zo wordt voorkomen dat zij over die dunne lijn stappen en in behandeling terecht komen.

Wat betreft Machteld Ploeg is het hoog tijd dat deze mentale kant net zoveel aandacht krijgt als fysieke gezondheid: “We moeten mensen toerusten om zoveel mogelijk zelfzorg te kunnen betrachten en de eigen of gezamenlijke regie te nemen. Een boek als Mentale Vooruitgang (een initiatief van Joep Verbugt, voormalig bestuursvoorzitter van GGzE en Kees Kraaijeveld van De Argumentenfabriek) laat zien dat mentale vaardigheden zijn te trainen. Daar moet je jong mee beginnen. Op school leren we onze veters te strikken en onze jas dicht te doen; we zouden ook moeten leren hoe je goed voor jezelf zorgt. Fysiek én mentaal.”

Hou zorg toegankelijk en betaalbaar

Meer inzetten op preventie is noodzakelijk om zorg toegankelijk en betaalbaar te houden. Volgens een rapport van de SER (Sociaal-Economische Raad) bestaat het risico dat een groeiende groep mensen die zorg nodig heeft, deze niet zal kunnen krijgen. Een mogelijk gevolg is dat wachtlijsten langer worden en dat mensen – die daar wel de financiële middelen voor hebben – de zorg zelf gaan organiseren. Een situatie die je wil voorkomen: kwalitatief goede zorg mag nooit inkomensafhankelijk zijn, maar moet voor iedereen toegankelijk én betaalbaar zijn. “Doen we niets, dan zal in 2040 een groot deel van ons inkomen opgaan aan zorgpremies en is de kans op tweedeling aanwezig. Daarom is het zaak om nu gas te geven op preventie. En ja, daar zullen we samen de zorg een beetje opnieuw voor moeten uitvinden,” aldus Machteld Ploeg.

Anders kijken, werken en zorg aanbieden

De afgelopen jaren heeft COVID-19 iedereen gedwongen anders te kijken, anders te werken en op een andere manier zorg aan te bieden. Een preventieproject als Mentale Kracht 040 laat zien dat we vooral met elkaar – als ggz, gemeente, school, werkgever, wijk en digitaal – kunnen en moeten ondernemen. Zo verkent Mentale Kracht 040 momenteel de mogelijkheden voor een regionaal platform* waar burgers snel informatie, apps en programma’s kunnen vinden om hun zelfredzaamheid te versterken in allerlei verschillende situaties en rollen. Hulp vinden en hulp bieden, alleen en met elkaar. Hierdoor ontstaan diverse fysieke en digitale communities van mensen met specifieke eigen behoeften en uitdagingen.
Machteld Ploeg: “Niet alle klachten zijn te verhelpen, maar wat we wel hebben geleerd is dat meedoen en voelen dat je ertoe doet, belangrijk is in het omgaan met klachten. Het is een gezamenlijke opdracht om mensen te helpen aan een zinvol leven en deelname aan de maatschappij. Mét hun klachten.”

Hoe kunnen wij bijdragen aan een mentaal veerkrachtig Nederland?

Lokaal beginnen, zoals Mentale Kracht 040, is een eerste stap om daarin samen verder te groeien. Machteld Ploeg: “Een gezondere samenleving ontstaat door vroegtijdig van onze mentale zelfzorg een wezenlijk onderdeel te maken van onze menselijke vormgeving. Samenredzaamheid creëren in een sociaal netwerk waarbij mentale problematiek zoveel mogelijk wordt voorkomen en – waar nodig en mogelijk – zelf en samen wordt opgelost.”

De mentale landingsplaats wordt goed bezocht waarbij de modules ‘eenzaamheid’ en ‘minder piekeren’ het meest worden gedownload. Het preventieproject toont aan dat de behoefte aan digitale zelfzorg groot is en dat het een geschikt middel is om preventie vorm te geven. Zo wordt bijgedragen aan het levenslang aanleren en onderhouden van mentale gezondheidsvaardigheden. De gezondheidswinst die dat oplevert houdt de zorg toegankelijk en betaalbaar. En dat is iets wat een hoge plek verdient op de toekomstige politieke prioriteitenlijst.

*Samen met de zogenoemde Grozzerdam beweging Vitaal in Brainport bestaand uit de Zorggroepen in Zuidoost- Brabant, burgerinitiatieven, bedrijfsleven en informele zorgnetwerken, ouderennetwerk Precies!, sociaal domein WijEindhoven en het Regionaal Zorg Communicatie Centrum voor data en informatie-uitwisseling van data en Mentale Kracht 040.