Samenwerken: binnen de regels kan er al zoveel

Geef nooit op! Dit was de boodschap in het gelijknamige kinderprogramma van Peter Jan Rens. Ruth Peetoom herhaalt dit devies tijdens de opening van de roadshow-bijeenkomst Zo doen we dat in Eindhoven. Een gemengd gezelschap vanuit zorg, welzijn en wonen is daar bijeen om ideeën en inspiratie op te doen voor samenwerken in de wijk. Peetoom: “Samenwerken is een kwestie van lange adem. Soms moet je je ongeduld bedwingen, dat vind ik zelf ook wel eens moeilijk. Maar geef niet op.”

Peetoom deelt in Eindhoven het podium met Martin van Rijn, voorzitter van Aedes en twee regionale bestuurders: Harrie Windmüller van woningcorporatie BrabantWonen en Els Govers van GGZ Westelijk Noord-Brabant. Hun gezamenlijke boodschap is helder: samenwerking is soms gedoe, maar het is onvermijdelijk als we in Nederland leefbare wijken willen, waarin iedereen zich thuis voelt en kan meedoen. En samenwerking loont! Peetoom: “Het geeft professionals de ruimte om hun werk met de passie te doen, waarmee ze voor hun vak gekozen hebben.” Van Rijn: “Wat ik mooi vind is als ik mensen hoor zeggen: ik werk niet bij de woningcorporatie, of bij de zorgorganisatie, ik werk in de wijk.”

Één gezamenlijk plan, want de bewoner is ondeelbaar

Samenwerking vereist over de grenzen van je eigen organisatie heen kijken in het belang van de bewoners in de wijk. De deelnemers aan de roadshow hebben een foldertje gekregen met ‘zeven leidende principes voor samenwerken’. Het eerste principe is: ‘Bewoners in de wijk centraal’. Het klinkt vanzelfsprekend, maar juist daarom kun je er makkelijk aan voorbijgaan. Windmüller spreekt namens de wijk Ruwaard in Oss waar woon-, zorg- en welzijnsorganisaties al bijna tien jaar samenwerken: “De bewoner centraal is geen romantisch ideaal. Het is heel concreet. Een bewoner is ondeelbaar, die dwingt ons tot samenwerken. Daarom maken we in de Ruwaard één gezamenlijk plan met de bewoner, niet ieder voor zich. Daarmee krijgt de bewoner meer regie.”
Een belangrijke les in de Ruwaard is dat de uitvoering centraal staat. De bestuurders vormen er geen stuurgroep, maar een steungroep. Windmüller: “We ondersteunen professionals en we verwachten van hen dat ze lef hebben. Ze kunnen zelf heel veel oplossen zonder bestuurlijke bemoeienis.” Dit past bij een ander leidend principe: ‘Uitvoering bepaalt, bestuur faciliteert’. Ook Van Rijn onderstreept dit principe graag: “Je komt in de uitvoering allerlei problemen tegen die je vooraf niet bedacht hebt. Dan hebben professionals ruimte nodig. Het vraagt wel iets van bestuurders, want ze moeten durven loslaten en vertrouwen.”

Vertrouwen is essentieel, ook in relatie met de financier

In Bergen op Zoom bouwt men voort op ervaringen in de Ruwaard. Govers: “Het is geen copy paste, maar we werken volgens dezelfde principes en leren van hun ervaringen. Onze basis is de wijk. Iedereen moet een prettig leven kunnen leiden. Maar we zien in sommige wijken dat problemen zich concentreren: armoede, gebrek aan sociale cohesie, gevoelens van onveiligheid. De psychische problematiek in die wijken kunnen wij als ggz niet wegnemen, als we niet ook iets doen aan die andere problemen. Het principe ‘Elkaar begrijpen en vertrouwen’ is voor mij essentieel. “Vertrouwen onderling is nodig, maar als ggz-organisatie moeten we ook vertrouwen krijgen van onze financiers.” Peetoom beaamt dit: “We zitten vaak nog met een cultuur van ingebakken wantrouwen. Daar moeten we vanaf.”

Is samenwerking wel mogelijk in het huidige systeem? Van Rijn erkent dat schotten en ingewikkelde regels soms in de weg zitten en misschien zijn nieuwe wetten nodig. Maar: “We leren vooral dat binnen bestaande regels zoveel wél mogelijk is. Als de wil en durf er zijn, als je gewoon begint.”
Peetoom verwijst naar de drie elementaire vragen aan een burger die om hulp vraagt: Wat wil je? Wat kun je zelf doen om dit te bereiken? Wat heb je nodig? “Die vragen zijn op alle niveaus toepasbaar. Voor professionals die met hart en ziel hun werk doen, voor managers, voor bestuurders die verantwoordelijk zijn voor het langetermijnperspectief, voor iedereen. Ik geloof in een positieve houding. Op een dag komt het goed.