Enik Recovery College is een herstelacademie – van Lister - voor mensen die ontwricht zijn geraakt door een psychische kwetsbaarheid of verslaving. De leeromgeving en ontmoetingsplaats wordt volledig gerund door ervaringsdeskundigen. Ton Verspoor (manager, initiatiefnemer en ervaringsdeskundige), Annemarije Sjoerdsma (peer support-facilitator en ervaringsdeskundige) en Liselotte (huidig deelnemer) vertellen hoe je beter kunt worden door hulp van mensen die in hetzelfde schuitje hebben gezeten.
De ervaringsdeskundigen geloven, net als de Nederlandse ggz, dat persoonlijk herstel goed gedijt in een omgeving van mensen met gelijksoortige ervaringen. Met een groot aanbod van peer support-werkgroepen en trainingen werken deelnemers aan hun (verdere) herstel zonder de hulp van artsen of hulpverleners. De herstelacademie is uniek omdat zij helemaal wordt gedragen door ervaringsgenoten: peers.
Twaalf jaar geleden begon Lister met Bureau Herstel. Geïnspireerd door peer support en de Amerikaans recovery werd dit een herstelondersteunend initiatief met ervaringsdeskundigen. Zes jaar geleden startten initiatiefnemers Ton Verspoor en Martijn Kole met de eerste Nederlandse Enik herstelacademie. En daar bleef het niet bij. Dankzij hulp van de Gemeente Utrecht , telt deze gemeente nu zes Enik-locaties en jaarlijks 2000 deelnemers.
“Als jong kind wist ik al dat ik geneeskunde wilde studeren om te leren hoe ik mensen beter kon maken. Zowel voor als tijdens mijn studie viel ik mentaal meerdere malen uit en kwam daar een ander doel bij: mijzelf beter maken. Ondanks veel hulp vanuit de ggz, lukte het allebei niet.” Ik raakte in een diepe crisis en was wanhopig opzoek naar een oplossing. Niet een ‘quick fix’, maar een oplossing voor de langere termijn. Via Altrecht kwam ik terecht bij een hersteltraining van Enik. De trainers waren er open en persoonlijk, ze deelden eigen ervaringen en leefden zich in. Hierdoor kon ik hen op gevoelsniveau vertrouwen.”
Het Amerikaanse model is gebaseerd op herstel door 100% peer support. Dat betekent steun bieden en ervaringen delen op basis van gelijkwaardigheid en wederkerigheid. Het leren, steunen en inspireren van elkaar zorgt voor herkenning, erkenning en saamhorigheid. Peers staan symbool voor hoop: zij laten zien welke kansen en mogelijkheden er zijn. Daar trekken deelnemers zich aan op.
Ton: “De herstelacademies zijn vrij toegankelijk: ze staan midden in de wijk, wachtlijsten zijn er niet en een doorverwijzing is niet nodig. Dat maakt de drempel om binnen te stappen laag en de diversiteit aan mensen groot. Hoewel de mentale uitdagingen onderling verschillen, hebben veel deelnemers één ding gemeen: een gevoel van hopeloosheid.”
Annemarije voegt toe: “Het kunnen ontmoeten van gelijkgestemden in een hoopvolle omgeving is zo waardevol. Het zorgt voor verbinding en het gevoel dat je er niet alleen voor staat. Iedereen zit in een andere fase van herstel en kijkt daar op een andere manier naar. Zo leer je van elkaar.”
Liselotte ervoer dat meteen: “Nieuwe groepen mensen? Ik vond het doodeng. Hier was het anders: iedereen had een rugzak. De openheid van deelnemers én trainers maakte het voor mij makkelijker om ook open te zijn. Zij lieten mij zien wat wél goed was aan mij en wat niet gefikst hoefde te worden; dat gaf vertrouwen.”
Naast een ontmoetingsplek is de herstelacademie een leeromgeving met een zelfhulpprogramma en verschillende retreats. Retreats zijn trainingen waar je als deelnemer intensief en actief aan de slag gaat met je herstel door reflectie en het vergoten van je zelfbewustzijn. Andere ervaringsgerichte initiatieven zoals Herstel op Poten en Stut Theater dragen hieraan bij.
Ook zijn er peer support-werkgroepen die door deelnemers zelf worden ontwikkeld en opgezet. Het idee hierachter is dat mensen doorgeven wat henzelf heeft geholpen. “Zo geef ik nu schrijfreeksen, omdat schrijven van grote betekenis is geweest voor mijn herstel. Deelnemers vinden elkaar in het onder woorden brengen en delen van wat er van binnen leeft,” vertelt Annemarije.
Liselotte: “Na de hersteltraining gaf ik mij op voor een zingevingsretreat bij Enik om te onderzoeken wat ik graag zou willen in het leven. Ik zat op dat moment slecht in mijn vel en was bijna niet gegaan. Gelukkig zette ik door, want die week bood hoop en perspectief. Ik ervoer hoe mijn rugzak niet geleegd hoefde te worden, maar hoe ik met én dankzij de inhoud mooie dingen kon bereiken.”
De Nederlandse ggz pleit voor het aanleren en onderhouden van mentale vaardigheden om zelfzorg te versterken en demedicalisering te stimuleren. Daar is veel winst te behalen. Ton is blij met dat pleidooi: “Zie ons als een sociale volksuniversiteit voor mentale weerbaarheid waarbij zelfontplooiing en eigen regie een belangrijke functie hebben. We geloven in het herstellend vermogen en de eigen kracht van mensen. Ze krijgen hier de ruimte om te reflecteren en te ontdekken wie ze zijn en wat ze kunnen. Natuurlijk kan men niet alles zelf oplossen, maar met tijdige signalering en de inzet van zelfzorg kan wel veel voorkomen worden. Zo zijn mensen korter in zorg.”
Liselotte: Inmiddels ben ik twee jaar verder en heb ik meerdere trainingen gevolgd. Langzaam kom ik los van mijn diagnose, vind ik mijn kracht en neem verantwoordelijkheid voor mijn herstel. In plaats van te werken áán mijn kwetsbaarheden, leer ik hier hoe ik mét mijn kwetsbaarheden kan werken. Dat maakt Enik anders dan alle therapieën die ik heb gevolgd.”
De Enik Recovery College van Lister laat zien hoe regionale bekostiging voor integrale, herstelondersteunende initiatieven voor mensen met een psychische kwetsbaarheid georganiseerd kan worden. Toegankelijk, laagdrempelig en midden in de wijk waarbij lokale en regionale partners samen optrekken. In Utrecht is ‘die omgeving’ er nu. De Nederlandse ggz vraagt het (toekomstige) kabinet om ook andere gemeentes de middelen te geven om dit soort initiatieven mogelijk te maken. Zo kan je kwetsbaarheid ook je kracht worden.
Liselotte: “Onlangs heb ik een paar keer mogen oefenen in het geven van een training om mensen te laten ontdekken hoe zij hun ervaringen kunnen gebruiken: een enorme overwinning op mijzelf. De komende tijd ga ik met onder andere de WRAP-training van Enik onderzoeken welke kant ik verder op wil. Voor nóg betere tools voor mijn herstel en een plan om mijzelf goed te blijven voelen.”
Eerder was mijn doel om beter te worden. Door Enik weet ik dat ik rekening moet houden met mijn gevoeligheden, triggers en kwetsbaarheden en…dat hierin ook mijn kracht zit. De toekomst ligt open en dat geeft zowel vrijheid als onrust. Het is een proces om weer mijn weg te vinden. Een weg waarbij ik betekenis kan geven aan mijn ervaringen en iets moois neer kan zetten mét mijn achtergrond.”
Het kunnen ontmoeten van gelijkgestemden in een hoopvolle omgeving is zo waardevol
